De opkomst van de eigentijdswijze it-gebruiker

ouder persoon met laptop. generatiekloof

In het verleden omvatte een it-project niet veel meer dan een verandering van software. Tegenwoordig hebben it-projecten impact op processen en op de structuur van de organisatie. Software is veel meer verweven in de organisatie en (klant)processen worden ermee gestuurd. Een it-project houdt dus automatisch ook een veranderingstraject in.
Dit vraagt van de it-specialist anno nu een luisterend oor richting de klant, vakmanschap en een creatieve mindset om de beste oplossing te realiseren. Het werken met starre requirements is eigenlijk niet meer mogelijk en ook niet meer wenselijk. Niet alleen de it-specialist is aan vernieuwing onderhevig, ook het team en het management zullen moeten geloven aan een andere houding. De tijd van de eigentijdswijze mens is aangebroken.

Zonder grenzen en structuren
Hoe ziet die eigentijdswijze mens er eigenlijk uit? Deze mens is in staat bewust een besluit te nemen en eigen scholing in de hand te nemen. Daarbij is de innerlijke bewegelijkheid een tweede natuur geworden. Een leven lang eenzelfde functie vervullen, past niet meer in zijn denkraam. Deze mens draagt verantwoordelijkheid en is tevens in staat om samen te werken vanuit de grondgedachte dat de eigen mogelijkheden geëxploiteerd moeten worden binnen het team, maar dat het teambelang niet uit het oog mag worden verloren. Stel nu dat werkend Nederland binnen korte tijd zou weten te transformeren naar deze nieuwe mens, dan lopen we al snel tegen de grenzen aan van oude structuren. In plaats van ondersteuning te bieden, houden ze alleen de boel maar op.
Wie aan dit profiel voldoet, zal zich niet thuis voelen bij opgelegde organisatieveranderingen, bij managers die bepalen hoe hij zijn werk moet doen, bij externe bureaus die bepalen hoe de organigrammen ontworpen moeten worden. En gelijk heeft hij. Wie immers als eigentijdswijze mens door het leven gaat, is uitstekend in staat om waar te nemen wat de toekomst of de organisatie waarvoor hij werkt van hem verlangt. Anders dan pakweg zeventig jaar geleden laat de eigentijdswijze mens zich niet meer de wet voorschrijven. Oude structuren waarin kerk, sociale klasse en hiërarchie de wetten bepaalden, zijn verdwenen. Zelfs de zitkuilsessies zijn met pensioen gestuurd. De eigentijdswijze mens is mondig en capabel en wil worden aangesproken op zijn kwaliteiten.

Onconventioneel
Ondanks de forse toename van het aantal mensen dat aan het bovenomschreven profiel voldoet, behandelt het bedrijfsleven hen nog steeds als groepswezens. Ook blijven oude hiërarchische structuren van kracht wanneer het op verandermanagement aankomt. Het is zeker niet eenvoudig om al die individuen, die het allemaal het beste weten, aan te sturen en ondertussen ook nog de klanten en aandeelhouders te vriend te houden. Laten we er om te beginnen van uitgaan dat er meer mensen zijn dan wij denken die willen worden aangesproken op hun kwaliteiten. Vanuit die basisgedachte kun je gezamenlijk kijken hoe je een team kunt vormgeven en hoe je veranderingen, verbeteringen en innovaties kunt doorvoeren. In de komende artikelen leggen we stap voor stap uit welke route kan worden gevolgd om gezamenlijk tot veranderingen te komen. Hierbij komt een aantal onconventionele oefeningen aan bod. Voor het gehele traject trekken we vier weken uit. Tevens wordt er een beroep gedaan worden op je creatieve vaardigheden, je morele kwaliteiten en het bewegelijk kunnen denken, zodat onontgonnen kwaliteiten aangeboord worden. Wie deze bron namelijk niet aanboort, zal niet in staat zijn om uit deze bron te tappen om tot creatieve oplossingen en veranderingen te komen. Innovatie is uiteindelijk niets anders dan hetzelfde zien, maar met een nog niet bestaande oplossing komen.

Antipathie/
angst Liefde/eerbied/balans Sympathie/
verlangen
Te weinig verbinding
– oordeel ligt al vast
– voorstelling is al gevormd Interesse
– we staan open voor nieuwe waarnemingen
– we staan open voor reflectie Teveel verbinding
– liefde maakt blind
– je wilt iets zo graag, dat dit de objectieve waarneming in de weg staat
Lafheid
– we zeggen niet wat we denken
– we schuiven verantwoordelijkheid af
– zoals de wind waait, waait mijn vaantje Daadkracht
– We doen wat we zeggen en we zeggen wat we doen Overmoed
– eerst doen, dan denken
– we trekken teveel werk en verantwoordelijkheden naar ons toe
– we luisteren niet naar wat we veroorzaken
Leugen
Wij zijn in staat na te denken
– dit geeft ordening en overzicht
– in eenzijdigheid geeft het afsterven/terugtrekken Waarheid
– dat wat we vooruit denken, geven we ordening door het nadenken zodat het vruchtbaar wordt voor de wereld
– dat wat we nadenken, geven we leven door het vruchtbaar te maken voor de wereld Dwaling
Wij zijn in staat voor te denken
– ontstaan van nieuwe producten
– wildgroei, de producten krijgen geen voet aan de grond
Egoïsme
– alles voor het eigen gewin
– vervulling van het zelf Spirituele ontwikkeling/geld/ macht enzovoort Matigheid
Balans tussen algemeen belang en persoonlijke ontwikkeling Altruïsme
– alles en iedereen moet gered worden, zelfs als dat ten koste gaat van jezelf

Zoeken naar interesse
De eerste stap vraagt een open houding naar iedereen die betrokken is bij het traject. Vooroordelen, stokpaardjes, kleinzieligheden, kapot getrapte teentjes, grote, maar ook gesloten monden, leugens en dwalingen, hiërarchie en macht worden in een oude kast gestopt, samen met andere vergane glorie. Tijdens de eerste week ontwikkelen we de eerste vaardigheid, die van interesse in je omgeving, je werk en je medemens. Interesse begeeft zich in het gebied tussen vooroordeel en dweperij. Heb je teveel interesse dan dweep je en krijg je last van stokpaardjes. Bij te weinig interesse ligt je oordeel van tevoren al vast en word je een starre zuurpruim, die het beter denkt te weten. Lezers van dit artikel hebben hier natuurlijk zelf geen last van, maar ongetwijfeld ken je mensen uit je directe omgeving die daar veel last van hebben. Desondanks geven we je een aantal oefeningen om de eerste vaardigheid te trainen. En mocht het nu echt niet voor jou bedoeld zijn, dan kun je dit artikel altijd nog aan anderen laten lezen.
Stel vanuit interesse vragen aan de ander. Doe dit op zo’n manier dat niet jouw standpunt duidelijk wordt, maar dat de ander zich uitgenodigd voelt om zich naar jou uit te spreken. Neem hier vijf minuten per dag de tijd voor. Aan het einde van de dag schrijf je op welk nieuw gezichtspunt je ontdekt heb door deze oefening.

Zoeken naar daadkracht
Tijdens de tweede week oefenen we de tweede vaardigheid: daadkracht. Daadkracht bevindt zich tussen de uitersten lafheid en overmoed. Lafheid kenmerkt zich door collegae vanuit angst iets te onthouden. Dat kan om informatie gaan, maar ook om inbreng. In de vergaderzaal zegt de laffe mens niets, maar bij de koffieautomaat staat hij luider te pruttelen dan het apparaat zelf. Overmoed kenmerkt zich door eerst te doen en daarna pas te denken, gesteld dat dit denken überhaupt plaatsvindt.
De oefening die hierbij hoort, is het innerlijk waarnemen van je eigen overmoed of lafheid. Haal aan het eind van de dag een willekeurige gebeurtenis voor ogen. Klim als een berggeit op een hoge rots en bekijk vanuit deze positie je zelfgekozen gebeurtenis. Beantwoord nu de volgende vragen.
Wat zie ik?
Wat vind ik daarvan?
Wat wil ik daar?
Hoe heb ik gehandeld?
Hoe had ik willen handelen als ik de hele situatie vanuit deze positie bekijk?

Zoeken naar waarheid
In de derde week zet de zoektocht zich voort. We zoeken waarheid. Ook de waarheid bevindt zich tussen twee uitersten. Enerzijds is er de leugen, die over zaken uit het verleden gaat. Je bent bang voor de gevolgen die de waarheid met zich meebrengt. Het gaat over het terugdenken over zaken die al gebeurd zijn. Anderzijds is er de dwaling, die een ander karakter heeft. Deze gaat over datgene wat nog gaat gebeuren. De dwaling komt voort uit verlangen naar een betere wereld. We kennen dat allemaal in de vorm van dagdromen. Onderzoek naar beide uitersten is belangrijk om uiteindelijk het juiste te doen. Een onderzoek naar angsten en wensen is daarbij van belang. Wie ze niet onder ogen ziet en bewust krijgt, zal ten prooi vallen aan verstarring. In een oefening trachten we een zaak vanuit twee kanten te belichten.
Schrijf een kort verhaal over alle zaken die al gebeurd zijn, maar die je graag anders had gezien. Daal af in je eigen schuldgevoelen en probeer je angsten boven tafel te krijgen. Neem hiertoe een gebeurtenis waar je spijt van hebt, en beantwoord de volgende vragen:
Wat deed ik?
Waar heb ik spijt van of voel ik me schuldig over?
Welke emotie heeft deze handeling veroorzaakt?
Welke besluit heb ik daar genomen?
Beschrijf vervolgens de verlangens rondom deze gebeurtenis en beantwoord de volgende vragen:
Wat wil ik bereiken?
Welke waarde is daarbij belangrijk?
Als dit bereikt is, welke resultaten wil ik dan bereiken?
Welke eerste stap kan ik zetten om dit te bereiken?

Zoeken naar matigheid
De vierde en laatste week staat in het teken van de matigheid. De twee uitersten waar matigheid tussen balanceert zijn het egoïsme en het altruïsme. Egoïsme zorgt ervoor dat we goed voor onszelf zorgen. Wanneer dat je te ver doordrijft, ga je over grenzen van de ander heen. Altruïsme zorgt ervoor dat je de ander ruimte kunt geven. Ga je hier te ver in door dan verlies je de eigen grens.
Neem een willekeurige gebeurtenis uit deze werkweek en beantwoord de vragen:
Heb jij in deze situatie van iets of iemand steun ontvangen?
Heb je in deze situatie een prijs moeten betalen?
Heeft de ander een prijs moeten betalen?
Stond dat tot elkaar in verhouding?

De bedoeling van bovenstaande opdrachten is niet om nu meteen om je heen te slaan en even te zeggen waar het allemaal op staat. De kunst is om de resultaten innerlijk met je mee te dragen, zodat ze hun werk kunnen doen in toekomstige situaties.

Oefening en kunst
Jarenlang werkte een it-bedrijf, gespecialiseerd in software, volgens traditionele structuren. Op een dag zag het management het licht en besloot dat het bedrijf over moest gaan op agile. Om dit proces te begeleiden werd een externe verandermanager aangesteld, die een fantastisch bedrijfsplan neer zette. Het vooruitzicht dat wordt geschetst bestaat uit enthousiaste teams die met glinsterende ogen aan het werk zijn. Helaas blijkt de werkelijkheid weerbarstiger dan de droom en binnen de kortste keren wordt er weer op de oude voet verder gewerkt. Vaste patronen hebben nu eenmaal de neiging zich eindeloos te herhalen.
Was het plan dan niet goed? Werden de mensen niet betrokken bij ontwikkelsessies? Werd er niet aan teambuilding gedaan? Alles stond keurig beschreven in het bedrijfsplan en werd ook uitgevoerd. Iedere sessie begon ermee de medewerkers te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid, eigen inbreng, eigen baan, eigen ontwikkeling, eigen doelen enzovoort. Er werd echter één onderdeel over het hoofd gezien: het trainen van de vaardigheden om eigen verantwoordelijkheid te dragen, eigen inbreng te leveren en eigen doelen te stellen. Dit werd niet gedaan. Evenmin waren er nieuwe structuren geïnstalleerd die het mogelijk maken om deze vaardigheden in te zetten.
Net zoals je tools en vaardigheden nodig hebt om Java, sql en noem maar op te kunnen gebruiken, heb je ook vaardigheden nodig om jezelf te ontwikkelen en je team en je talenten te gaan gebruiken. Je kunt zelfstandig oefenen of in teams, maar zonder oefening zal niet beklijven.

door: Bert van der Zee en Herma Kan

Gerelateerde berichten...