De Grote Vraag voor 2014 (en daarna): Hoe te overleven in twee werelden?

Fred Teunissen

door: Fred Teunissen

Het beeld voor de komende jaren: alle producten met een waarde van meer dan 100 euro krijgen een chip en kunnen met elkaar communiceren. Dit vormt de basis voor compleet nieuwe diensten, waardoor gevestigde ondernemingen ernstig in het nauw gebracht kunnen worden. Bovendien leveren al deze ‘smart objects’ zoveel data op dat we die zelf niet meer kunnen behappen. Dat werkje nemen slimme computerprogramma’s van ons over. Computers gaan ons ook een handje helpen bij het nemen van belangrijke zakelijke beslissingen.
Science fiction? Allerminst. Het is de wereld van de smart business IT die zich voor onze ogen ontvouwt. Deze nieuwe wereld schuift als een gletsjer over de bestaande heen. Dit betekent dat veel organisaties in 2014 (en daarna) hun strategie zullen moeten aanpassen. Dat is ingrijpend. You better prepare.

Hoe weet je of er een compleet nieuw tijdperk aanvangt? Een voor de hand liggend antwoord op deze vraag is dat je dit niet kunt weten, omdat je zoiets pas achteraf kunt constateren. Toch is er een krachtige indicator voor het uur U van een echte, zware paradigmashift. Dat is een gevoel van desoriëntatie. Ieder nieuw tijdperk begint ermee dat we de weg kwijt zijn. In de nieuwe wereld gelden immers andere regels die we eerst nog moeten ontdekken. Het is een schrikmoment op het breukvlak tussen de oude en de nieuwe wereld. En dat is precies wat nu gaande is. Herken je dit? Dat onderhuidse, onveilige gevoel? Die irritante strategische wankelheid?

Mega change?
Wat is de essentie van het Grote Nieuwe dat op ons afkomt? Tijdens het Gartner Symposium/ITxpo-event – een grote bijeenkomst van CIO’s, CEO’s en andere business-managers afgelopen november in Barcelona – werd het bij gebrek aan een beter woord aangeduid als de Digital World of de ‘digitalisering’. Een onomkeerbaar proces dat als een Pacman alle bedrijfsprocessen aanvreet, uitholt en binnenstebuiten keert. Deze digitalisering blijft niet beperkt tot de muziekindustrie, de banken, de uitgeverij en de retail, waarschuwt Gartner. Alle bedrijfstakken krijgen ermee te maken. Ook de meest traditionele. Gartner noemt de komst van deze digitale Pacman de grootste verandering in de IT sinds de Tweede Wereldoorlog. Dat is nogal wat. Overdreven? Of staan we inderdaad aan de vooravond van een Mega Change?

Intermezzo 1: windstilte
Het is maandagavond 11 november. Ik zit in mijn hut aan boord van de St. Katharine, een voormalig marineschip dat nu als B&B botel dienst doet en noteer mijn indrukken van de eerste dag van de Gartner-conferentie in Barcelona. Het is me opgevallen dat er in de keynotes niet zo heel veel sprake meer is van ‘de cloud’. Het lijkt wel alsof de cloud verdampt is… Cloud, mobile, social, big data. Het is er allemaal, maar het mag bijna geen naam meer hebben. Dat is raar. Daarentegen is het internet of things, alias het internet of everything, niet van de lucht. Daar was tien jaar geleden ook al sprake van. Is dit dan de grote comeback? Maar dan nu echt? The Next Big THING?
Nog veel gekker is dat de wereldwijde top-3 van de ERP ontbreekt op de informatiemarkt bij – en op de sprekerslijst van – dit grote evenement. Hoe kan dat nou? Hier lopen 2000 CIO’s van toonaangevende Europese bedrijven en instellingen rond en nog eens 2800 andere executives, waaronder CEO’s. Daar zou je toch bij moeten zijn? Maar geen spoor te bekennen van SAP, Oracle en Infor. Wel aanwezig is IFS met een kleine stand. Als ik hen vraag naar het ontbreken van de ERP top-3, hebben zij geen plausibele verklaring. Het oude wijkt en het nieuwe is nog niet volledig aangekomen. Er heerst windstilte. Met dat gevoel ga ik dag twee in. En met twee vragen: Waar is de cloud? Waar is ERP gebleven?

Signalen
Als we aan de vooravond van een Mega Change staan, dan moeten er signalen zijn die in die richting wijzen, ook al zijn ze misschien nog zwak. En die signalen zijn er inderdaad. We sommen er een paar op:

One touch
Sony is begonnen al zijn producten te voorzien van NFC-chips[1] waardoor ze met elkaar en met andere producten met ook zo’n chip kunnen ‘praten’. Daardoor worden allerlei handige toepassingen mogelijk. Bijvoorbeeld: je hebt een video opgenomen op je smartphone. Die breng je even vlakbij de afstandsbediening van je tv en automatisch laat de tv dezelfde video zien. Sony noemt deze toepassing ‘one touch mirroring’. Of: je houdt je smartphone vlakbij of tegen een andere smartphone en hop, de video is overgesprongen. Dit noemt Sony ‘one touch sharing’. Er is ook ‘one touch listening’ (leg je mobieltje op een luidsprekerbox) en ‘one touch back-up’ (op een harddisk of ander device). Dat is mooi, zal je misschien denken, maar wat zegt dit? Bedenk dan dat Sony eind vorig jaar veertien modellen van deze functionaliteit had voorzien (smartphones en speaker sets). Nu, precies een jaar later zijn het al duizend modellen. Dat zegt iets over het tempo waarmee Sony deze ontwikkeling doorzet.

Er is ook een tegentrend, dat wel: Apple weigert tot nu toe NFC-chips aan te brengen in zijn smartphones, omdat dit een brug zou slaan naar apparaten van andere merken. Apple wil liever alles binnen het eigen ‘eco-systeem’ houden. Het is de vraag hoe lang dit nog vol te houden is. Als Apple zwicht kan het ineens razendsnel gaan. Met name met mobiel betalen.

30 miljard
In 2009 waren er 2,5 miljard ‘connected devices’ op de wereld, voornamelijk mobiele telefoons, pc’s en laptops. In 2020 zullen er meer dan 30 miljard van deze devices zijn, merendeels volkomen andere producten dan telefoons, pc’s en laptops. Denk aan horloges, auto’s, vuilnisbakken, fietsen, boeken en kledingstukken.

Smart homes
In 2020 zal een gemiddeld huishouden 50 ‘smart objects’ tellen die met internet en soms ook met elkaar verbonden zijn. Dat kunnen apparaten zijn of andere objecten. Vaak ook zullen deze apparaten en objecten zijn voorzien van sensoren. Ze kunnen dan bijvoorbeeld de temperatuur meten, de luchtvochtigheid of hun positie in de omgeving.

Disruptive technologieën
We zien verder al een aantal opzienbarende toepassingen van smart business IT. Zo ontwikkelde Google een autonoom rijdende auto en trad daarmee toe tot een compleet nieuwe branche. BMW, Nissan, Mercedes, Volvo en andere automerken moesten volgen en staan nu voor de keus wat ze precies met deze nieuwe ontwikkeling gaan doen.
Of neem AirBnB. Deze start-up kwam uit het niets met een volledig digitaal business-model voor de verhuur van kamers bij particulieren, waardoor hotelketens in het nauw zijn gebracht. Een aanzienlijk deel van de boekingen wereldwijd ging in korte tijd over van de traditionele hotelsector naar deze nieuweling op het toneel. Wat zal het antwoord worden van de Hiltons, de Accors en NH’s?
Eenzelfde ontwikkeling zien we op het punt van parkeerplaatsen. Nieuwkomers in deze markt zetten digitale technieken (apps, geo-locatie, mobile) in bij het aanbieden van niet gebruikte plekken bij ziekenhuizen, bedrijven, hotels en bij particulieren voor de deur of in hun carport. Ze brengen daarmee de bestaande parkeermarkt in rep en roer.

En wat te denken van Nike. Deze onderneming is al jaren koploper in het ontwikkelen van nieuwe business-modellen met behulp van geavanceerde technologie. Nike is daarmee in de zorgsector beland, een volkomen andere branche dan de sportsector waar deze onderneming groot in is geworden.

Autonome computers
IBMs supercomputer Watson is gestopt met het deelnemen aan de tv-quiz Jeopardy en legt zich nu onder meer toe op medische diagnostiek. Hij kan in een oogwenk door tienduizenden cases bladeren en relevante informatie aanbieden aan medische behandelaars. De roadmap van IBM bij de ontwikkeling van ‘cognitieve systemen’ zoals Watson ziet er als volgt uit:

2015: het systeem is zelflerend en heeft dezelfde rekencapaciteit als die van de menselijke hersenen.
2020: het systeem is niet alleen zelflerend, maar ook zelfredenerend.

2025: idem, maar met een ingebouwde ‘moraal’ – het systeem is voorzien van een intrinsieke ethische dimensie. Met andere woorden: het verschilt niet zo heel veel meer van de mens zelf.
De roadmap van IBM laat zien hoe ver deze ontwikkeling inmiddels al is voortgeschreden. Over dik tien jaar hebben we een flinke appel te schillen met intelligente machines. Deze cognitieve systemen zullen naar verwachting vooral beslissingsondersteunend worden ingezet, maar ze kunnen ook autonoom dienst doen. De eerder genoemde auto van Google is daar een goed voorbeeld van. Dit systeem neemt onderweg constant ‘eigenmachtig’ beslissingen. Het kan je volautomatisch naar je bestemming brengen, terwijl jij op de achterbank een uiltje knapt.

Digitale start-ups
Als laatste signaal: er komen meer en meer start-ups van jonge mensen, maar ook van oud it-gedienden, die zich toeleggen op de ontwikkeling van nieuwe ‘smart business’. In het kader bij dit artikel (‘New kids on the block’) wordt er een aantal beschreven. Wees alert op dit soort start-ups. Zeker als ze zich in je eigen branche bevinden. Maar sta ook niet gek te kijken als ze dat nu nog niet doen, maar overmorgen wel. Veel van deze start-ups zijn naarstig op zoek naar nieuwe toepassingen voor de technologische power onder hun ‘fingertips’.

Intermezzo 2: the message
Het is de woensdagmiddag 13 november, de derde dag van het Gartner Symposium en ik loop kriskras over de informatiemarkt. Het is me inmiddels wel duidelijk waar de cloud gebleven is: je ziet hem niet meer, omdat hij overal is. Straks praten we niet meer over de cloud, bedenk ik, zoals we nu al niet meer praten over e-business. Alle business is immers e-business geworden. Het is een overbodig woord geworden. Met de cloud zal het niet anders gaan, wat ook geldt voor mobile, social en big data. Het zijn trendaanduidingen die na verloop van tijd oplossen in het NU.

Maar dat met de grote drie van de ERP zit me nog steeds niet lekker. Dan loop ik iemand tegen het lijf die diensten verleent aan grote klanten van grote ERP-leveranciers. Een man met een lange staat van dienst. Als er iemand is, denk ik….. Aan hem stel ik, voor de dertigste keer tijdens dit event, mijn brandende vraag: “Waarom zijn SAP, Oracle en Infor niet hier?” Hij kijkt me geamuseerd aan en geeft dan een heel kort antwoord, waarvan ik direct weet dat het hout snijdt: “Because they can’t control the message.”

Lanceerplatform
Goed, alle signalen wijzen op een forse paradigmashift. Maar wat zou deze verschuiving ingrijpender maken dan de voorgaande shifts, zoals de komst van de PC (en daarmee van de client-server architectuur) of de komst van internet of van de cloud? Waarom zou deze digitale golf zoveel hoger zijn, zoals Gartner beweert?

Het antwoord is: door een sprong in intelligentie. Zowel in de breedte – door de enorme verspreiding van krachtige, slimme apparaten (miljarden smartphones en tablets en nog veel meer miljarden smart objects) – als in de diepte – door de opkomst van cognitieve systemen en kunstmatige intelligentie.
Opvallend is dat er steeds meer processorkracht komt in wat in it-jargon de ‘end points’ wordt genoemd. Je kunt je afvragen of het nog wel end points zijn en niet ‘gewoon’ points in een enorm wereldwijd krachtveld dat in zichzelf begin- en eindpunt is.

Hoe dan ook, er zijn nu drie grote bewegingen tegelijkertijd aan de gang:
1. de verspreiding van miljarden smartphones over de aarde. Deze zijn stuk voor stuk al even krachtig als een stoere server tien jaar geleden was.
2. de doorbraak van the internet of things.
3. de opmars van cognitieve computing.
De combinatie van deze drie bewegingen resulteert in een kwantumsprong in intelligentie. Dit gebeurt bovenop en in samenhang met de al bestaande, ‘oude’ it-infrastructuur. Het gevolg kan een disruptieve cocktail zijn zoals we nog niet eerder hebben ervaren.
Als dat klopt, dan waren de afgelopen 60 jaar slechts de aanloopfase. In deze periode ontstond er een wereldwijde it-infrastructuur: computers, internet, snelle data- en spraakverbindingen, RFID, mobile, cloud, Noem dit het tijdperk van de instrumentele IT. De vloer van een heel hoog gebouw. Met geruime tijd een duidelijke nadruk op hardware, gaandeweg meer overgaand op software. Het effect van dit alles was dat de bestaande business efficiënter werd gemaakt. In het vervolg zou het wel eens kunnen gaan draaien om de vraag welke nieuwe theaterstukken er op de planken van deze globale it-infrastructuur worden opgevoerd met behulp van de drie grote convergente technologieën (mobile, internet of things en cognitive computing). De sky zou dan wel eens the limtit kunnen zijn, want het is niet moeilijk meer om een app te maken en wereldwijd te lanceren op de globale mobiele high tech infrastructuur. Dat kan vanaf iedere plek op aarde. Zoals op iedere plek op aarde iemand deze app kan gebruiken. De globale it-infrastructuur wordt daarmee het lanceerplatform voor eerder niet bestaande diensten. Bovenop de wereld van de instrumentele IT groeit zo de wereld van de smart business IT. Het internet of things (alles krijgt een tag en/of sensor) is de schakel tussen de oude en de nieuwe it-wereld.

In de nieuwe wereld gaat het om eigenzinnige ideeën en om het operationele vernuft deze snel en wereldwijd te laten ‘landen’. Hoe deze nieuwe wereld over twintig of dertig jaar genoemd zal worden, weten we nu nog niet. Het zou ‘the age of the thinking machines’ kunnen worden. Of ‘the age of the augmented humanity’. Of ‘the age of the human machines’. Het kan prachtig worden. Of doodeng. Of iets daartussenin. We zullen het allemaal zien. Want we zullen het mee-maken.

Bestaande bedrijven bevinden zich door deze Mega Change in twee werelden. De oude wereld waarin ze lange tijd succesvol waren, is die waarin ze nog steeds hun inkomsten genereren. De nieuwe wereld is die waarin ze zich volkomen onthand voelen en waarin ze zullen moeten investeren, De nieuwe wereld kost in eerste instantie geld. Het is een aanzienlijk snellere wereld, die andere competenties vraagt. Om te overleven moet je aansluiting zoeken bij het nieuwe, zonder het bestaande – althans op de korte termijn – al te zeer te ondermijnen. Dat wordt de grote uitdaging voor 2014 (en verder).

Acht overlevingstips voor 2014

1. Wees mentaal voorbereid op nieuwe concurrentie uit volkomen onverwachte hoek
Ga na op welke manier de trend van de digitalisering jouw bestaande business bedreigt of zou kunnen bedreigen. Realiseer je dat nieuwkomers op jouw markt uit een volledig andere branche kunnen komen, uit een zeer ver buitenland of vers uit de Hollandse collegebanken

2. Zorg dat je snel op bedreigingen kunt reageren
De nieuwe digitale wereld is aanzienlijk sneller dan de huidige. Dat houdt in dat bestaande processen een blok aan je been zullen worden. Vooral ERP-systemen en andere transactionele systemen van de ‘oude IT’ kunnen deze snelheid niet bijbenen. Onderzoek de mogelijkheden om de gegevens uit die oude systemen aan te sluiten op de snellere van de nieuwe smart IT, zoals social collaboration platforms en mobile apps.

3. Stop met onder-investeren
In veel organisaties moest de IT jaar na jaar meer doen met minder. Lean en mean heette dat. Investeringen beperkten zich tot het hoogstnoodzakelijke. Daar moet je nu een streep doorhalen, want de nieuwe IT vraagt om strategische investeringen en kenmerkt zich door steile leercurves. Dat betekent: voorlopig een tijdje ‘minder’ doen met meer budget.

4. Vorm innovatieteams met externen
De meeste kennis van de wereld die nu op ons afkomt bevindt zich buiten gevestigde organisaties. Tijd om die kennis rustig aan van binnenuit op te bouwen krijg je naar alle waarschijnlijkheid niet. Dat betekent dat je strategische samenwerkingen moet aangaan met start-ups en andere ‘externe’ experts. Al doende zal je merken dat deze samenwerkingen de kiem gaan vormen van je nieuwe organisatie.

5. Maak van deskundig personeel je absolute topprioriteit
Kennis is beslissend in de nieuwe wereld van de smart business IT. Daarin investeren is dat dus ook.

6. Overweeg een tweesporenstrategie
Nieuwe business ontwikkelen in de schoot van een grote, gevestigde organisatie is in veel gevallen dodelijk voor de nieuwe business en als het een beetje tegenzit ook voor de oude organisatie zelf. In veel gevallen is het daarom verstandiger twee wegen naast elkaar te bewandelen. Zet het nieuwe apart, ongehinderd door het oude, maar probeer beide domeinen wel langzaamaan beter op elkaar te laten aansluiten.

7. Denk na over onbekende risico’s
We gaan een tijdperk binnen van onzekerheid. Het oude is nog alomtegenwoordig, maar heeft zijn beste tijd gehad. Het nieuwe is in opkomst, maar is nog zwak. In zo’n twilight zone kunnen er rare dingen gebeuren. Welke dat kunnen zijn weet je niet. En juist dit onbekende is je grootste risico. Er zijn trucjes bedacht om hier toch iets mee te kunnen doen. Bijvoorbeeld deze oefening (met dank aan Edward de Bono): pak een willekeurig boek, blader naar een willekeurige pagina en prik daar blind drie woorden uit. En kijk dan of die iets zeggen over een onbekend risico voor je business. Dat kan een nieuw inzicht opleveren. Maar ook als het dat niet doet is dit een goede exercitie, want het leert je nadenken over de factor X.

8. Realiseer je dat de nieuwe digitale bedreigingen evengoed kansen zijn die je met beide handen aan kunt pakken.

New kids on the block
Op vrijdag 29 november 2013 gaven tien, merendeels buitenlandse start-ups, een pitch voor de pers op het Vodafone hoofdkantoor in Amsterdam. Dit gebeurde in het kader van het stimuleringsprogramma NFC & Contactless Communications. Iedere pitch is een afzonderlijk verhaal waard, maar om toch een indruk te geven vermelden we hier de bedrijfsnamen en websites van deze start-ups plus een korte aanduiding van hun focus.

Watcher Enterprises – Altijd weten waar je kind zich bevindt.
MobyPark – Altijd in de buurt een parkeerplek kunnen vinden.
Relayr
– Linkt app developers aan een veelheid van smart objects.
TapTrack – Ontwikkelplatform (as-a-Service) voor NFC-toepassingen
Buzzoek – Ontwikkelt nieuwe toepassingen voor onder meer onze OV-chipcard.
YES.TAP – Contactloos bestellen in (fastfood)restaurants.
Beestar – Cloud-platform en -sensoren voor real-time motion tracking (positie, beweging, snelheid en acceleratie).
TagaPet – Altijd weten waar je huisdier zich bevindt.
Tag’by – Koppelt loyalty-cards en NFC-devices van bezoekers aan een bepaalde plek (winkel, evenement, kantoor) aan hun Facebook-account.
TagTagCity – Maakt automatisch en gratis nieuwe mobiele websites voor mkb-bedrijven.


[1] NFC is een ‘contactloze’ radiografische communicatiemethode met een bereik van ongeveer 10 centimeter. Een NFC-chip kan in drie standen werken: passive (tag, alleen zenden), active (ontvangen) en peer-to-peer. De laatste stand maakt communicatie mogelijk tussen twee of meer objecten die van NFC-chips zijn voorzien.

Gerelateerde berichten...