De Nederlandse inlichtingendiensten hebben via een rapport de dreiging van AI voor de veiligheid van Nederland gekarakteriseerd. De conclusie: vooralsnog is AI nog niet het gevaar dat het in de toekomst wel kan zijn, al zijn de gesuggereerde risico’s nog heel breed gedefinieerd.
Het rapport draagt de titel ‘Versterkte dreigingen in een wereld vol kunstmatige intelligentie’. Met deze analyse van het effect van AI op de nationale veiligheid behandelen de AIVD, het MIVD en de NCTV allerlei technologieën die allemaal als kunstmatige intelligentie worden gezien.
Van gevechtsdrones tot phishing-mails
Minister van Justitie en Veiligheid Van Weel presenteerde het rapport deze week aan de Tweede Kamer. De samenvatting die daarin te lezen is: “De analyse (…) laat zien dat AI zeer waarschijnlijk bestaande dreigingen versterkt. Daarnaast biedt AI ook kansen ter bescherming van de nationale veiligheid.” Het is lastig om nuance toe te brengen in zo’n korte samenvatting, maar dit biedt weinig details.
Het dekt wel de bevindingen van het rapport, die alle kanten op gaan. Álle risico’s die je met AI kunt associeren, passeren de revue. Zo benoemen de samenstellers Chinese gevechtsdrones en ChatGPT als handlanger voor het schrijven van phishing-mails in één adem, terwijl de reële associatie tussen de twee zeer beperkt is. Dit benoemt het rapport overigens ook wel: generatieve AI, waar LLM’s zoals GPT-4 (de krachtbron van ChatGPT) op gebaseerd zijn, bevindt zich in een geheel ander stadium dan deep learning, dat al langer voor producten in gebruik is.
Tip: Dag bank en boekhouder, hallo AI en data-analist
Precisie is nodig naar de burger
Weliswaar ís de impact van AI divers, maar het rapport pakt wel heel veel zaken samen die normaliter niet in dezelfde bespreking terecht zouden komen. Als de onderhuidse technologie nauwelijks lijkt op elkaar, moet je je afvragen of het rapport wel op deze manier opgevraagd had moeten worden. Eerder had een vraag als “kan generatieve AI de Nederlandse samenleving schaden” volstaan. Of “welke vorm van AI maakt zwermen gevechtsdrones mogelijk”.
Vooropgesteld: deze samenklontering van AI is niet nodig. Het rapport lijkt er alleen op in te spelen omdat de maatschappelijke interpretatie van kunstmatige intelligentie ontzettend breed is. Maar hierdoor zijn werkelijke gevaren verborgen tussen allerlei vergezichten over wat generatieve AI in z’n huidige vorm en toekomstige, nog ongedefinieerde AI-varianten teweeg kunnen brengen.
Kaders bepalen
“De introductie van AI laat zich het best vergelijken met de introductie van elektriciteit”, luidt het rapport. “AI is dus niet zomaar een technologie waarvan de werking, de toepassing en het effect ervan op de samenleving goed te overzien zijn. Het is volgens de WRR (de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid – red.) ook te allesomvattend en veelzijdig om door een groep beleidsmakers van één of enkele ministeries in goede banen te kunnen worden geleid.”
Wat we hier willen beheren, lijkt daarop: AI is te allesomvattend en te veelzijdig om op deze manier te bespreken voor een groep beleidsmakers. Met dit rapport kunnen zij namelijk niet al te veel doen, het is hooguit stof tot nadenken zoals andere rapporten dat al waren. Wie als Kamerlid niet op de hoogte was van de ontwikkelingen die het rapport benoemt, doet zijn of haar werk niet goed.
Dit probleem wijst op precies hetzelfde gebrek aan doelgerichtheid waarmee AI maatschappelijk wordt besproken. Allerlei technologieën belanden op één hoop in het publieke debat, en nu dus ook daardoor in hetzelfde rapport. Wellicht moeten we ons pas echt zorgen maken over de gevaren van AI als er een eenduidig rapport verschijnt over een specifieke toepassing, niet een berg aan aannames. De opstellers van het rapport, die de taak niet zelf hebben verzonnen, konden hierdoor niet anders dan een brede definitie van AI bezigen. Het betekent dat we er niet al te veel mee opschieten, hoe accuraat de informatie in het document ook is.
Lees ook: NLdigital in Tweede Kamer over digitaliseringsthema’s