Oud-president Donald Trump staat op het punt een omstreden executive order te ondertekenen die de inzet van steenkool nieuw leven moet inblazen. Volgens Bloomberg zal het bevel onder meer steenkool aanwijzen als een ‘kritisch mineraal’ en energiecentrales die met sluiting bedreigd worden, verplichten om open te blijven.
De motivatie van de maatregel? De groeiende stroomvraag van datacenters. Nu digitale infrastructuur wereldwijd uitbreidt, wordt energiezekerheid een heet hangijzer. Trump ziet hierin een kans om de kwijnende steenkoolsector een steun in de rug te geven.
Steenkool
Toch is de kans klein dat dit besluit de structurele neergang van steenkool in de Amerikaanse energiesector zal keren. Sinds 2001 is het aandeel van steenkool in de elektriciteitsproductie gestaag gedaald van 51% naar ongeveer 15% nu. De piek in het steenkoolverbruik dateert al van 2007.
Hoewel milieuregels een rol spelen in de sluiting van centrales, zijn het vooral economische factoren die de afname verklaren. Goedkope aardgas en steeds concurrerender hernieuwbare bronnen zoals wind en zon maken steenkool simpelweg onaantrekkelijk.
Meest vervuilende manier
Daarnaast is steenkool de meest vervuilende manier om elektriciteit op te wekken. Per opgewekte kilowattuur stoot het meer CO₂ uit dan andere fossiele brandstoffen. De rook bevat bovendien zwaveldioxide, stikstofoxiden en fijnstof – stoffen die bijdragen aan zure regen, smog, hartziekten en zelfs neurologische aandoeningen zoals Parkinson. Ook komt er kwik vrij, dat zich via vissen in de voedselketen ophoopt en schade toebrengt aan de menselijke gezondheid, waaronder IQ-verlies en geboorteafwijkingen.
Een mogelijke uitzondering vormt metallurgische steenkool, die in staalproductie wordt gebruikt. Hoewel ‘groen staal’ terrein wint, is dit vaak duurder dan traditionele methoden op basis van steenkool.
Hernieuwbare energie
Ondanks Trump’s plannen blijft de vooruitgang van hernieuwbare energie een zware concurrent voor steenkool. Vrijwel alle Amerikaanse steenkoolcentrales zijn duurder in gebruik dan het bouwen van nieuwe wind- of zonne-installaties. Die laatsten zijn bovendien sneller te realiseren, een cruciaal voordeel in een markt waarin datacenters snel uitbreiden. De kans dat nieuwe kolencentrales gebouwd zullen worden, lijkt daardoor bijzonder klein