Drie jaar geleden verschenen de eerste moederborden met PCIe Gen 5.0-ondersteuning. Nu is het de beurt van Samsung om in deze nieuwe snelheidscategorie te stappen met de 9100 Pro NVMe SSD. De enorme lees- en schrijfsnelheden zijn imposant, wat ook verwacht mag worden van dit premium aanbod.
De 9100 Pro is de eerste PCIe 5.0-drive van Samsung, waardoor de snelheidsgrens wederom is verlegd. Hoewel de theoretische limiet hoger ligt dan 8.000 MB/s, behalen PCIe 4.0-SSD’s die snelheid doorgaans niet. Met deze nieuwe generatie ligt de topsnelheid (momenteel) op wat de 9100 Pro behaalt, 14.800 MB/s. Dat is al een steviger getal dan voorheen verwacht werd, en met weinig beweegruimte richting het theoretische maximum van 16.000 MB/s.
Om de moderne aard van de 9100 Pro nog verder te benadrukken: onze 4TB-variant bevat 4GB aan LPDDR4X-geheugen als cache. Nog geen vijf jaar geleden was LPDDR4X pas mainstream systeemgeheugen voor onder meer laptops en smartphones. 4GB is een aardige kwantiteit die veelgebruikte data in een korte periode razendsnel beschikbaar houdt. Dit is overigens hetzelfde GB-getal in elke 9100 Pro als het totale aantal terabytes op de drive, dus de 1TB bevat 1GB aan cache, et cetera.
Speeds & feeds
Samsung levert de 9100 Pro in vier varianten, waarvan enkel de 8TB-versie nog op zich laat wachten. De prijzen voor 1TB, 2TB en 4TB zijn respectievelijk 199,99 euro, 299,99 euro en 549,99 euro. 20 euro extra levert een heatsink op. Aangezien de temperaturen bij het testen nog behapbaar bleven (de hoogste gemeten temperatuur was 70 graden Celsius), is een extra koellichaam alleen nodig in een niet al te goed ventilerende pc-kast.
We kwamen uit op snelheden die de maximaal beloofde snelheden van Samsung benaderen. Als gemiddelde van 10 runs door CrystalDiskMark 8 kwamen we op 12.119 MB/s sequential reads en 12.937 MB/s sequential writes. Het is gebruikelijk dat vendoren een “tot” snelheid benoemen, aangezien elke geheugenchip weer anders is en elke met PCIe 5.0 uitgeruste pc varieert. Samsung houdt dus een slag om de arm, maar we nemen aan dat een ideaal scenario nog dichter bij de beoogde maxima komt.
In de andere CrystalDiskMark-scores zien we input-/output-operaties (IOPS) die enkel met PCIe 5.0 mogelijk zijn. 4K random reads (op 16 software-threads en een queue depth van 32) bereiken 2,711 miljoen IOPS, terwijl de 4K random writes identiek zijn.
Technologie en prestatie-eis
Het is inmiddels duidelijk dat de Samsung 9100 Pro zijn beloftes als een PCIe 5.0×4 NVMe SSD waar maakt. Het dient echter gezegd te worden dat ook opslag steeds meer een software-verhaal wordt. Zo maakt Samsung al jaren gebruik van een technologie genaamd Intelligent Turbowrite, momenteel in versie 2.0. Wie de 4TB-variant van de 9100 Pro aanschaft, wordt voorzien van een 442GB buffer die de hoogste snelheden bereikt in een ‘burst’-modus. Moet de SSD voorbij deze buffer schrijven, dan zwakt de snelheid af.
Er zijn scenario’s waarin de snelle cache, deze buffer en/of de gehele drive volledig aan het werk worden gezet. Geheugenbandbreedte is voor GenAI een dermate grote bottleneck dat GPU’s in AI-trainingen de helft van de tijd simpelweg zitten te wachten op storage. Ook met Retrieval-Augmented Generation, waarin bijvoorbeeld je bedrijfsdata wordt doorgespeeld naar een LLM, zijn de prestaties van een drive als de 9100 Pro aantrekkelijk.
Echter is dit niet het geval voor de meeste workloads. Het moge duidelijk zijn dat de stap tussen een HDD en SSD (althans, één met een cache) levensgroot is. De stap tussen de eerste generaties SATA SSD’s en nieuwere NVMe-drives is tevens op papier reusachtig. Toch is het gevoelsmatige verschil veelal te meten in luttele seconden: een programma dat in 2,37 seconden opstart in plaats van 4,5 of een copypaste van een grote hoeveelheid data dat je een halve minuut kost waar dit voorheen anderhalve minuut duurde.
Die verschillen tellen vooral op, maar ten opzichte van een capabele PCIe Gen4-drive moet je snelheid wel erg waarderen om de 9100 Pro boven een goedkopere optie (ook vanuit Samsung zelf) te kiezen. Zo is de Samsung 990 EVO Plus, met in theorie een gehalveerde snelheid ten opzichte van de 9100 Pro, tegenwoordig nog geen 300 euro voor de 4TB-variant. Het prijsverschil is dus significant, waardoor je je moet afvragen of je dat kwaliteitsverschil gaat merken in alledaags gebruik. Toegegeven, waar je het wel merkt, hakt het in potentie je wachttijd door de helft. Dat kan met elke werkdag en werkweek toch uren schelen.
Conclusie: de volgende generatie
Zoals altijd is een nieuwe technologie eerst voor de early adopters. Die moeten bereid zijn meer te betalen om te profiteren van de hoogste snelheden. Inmiddels is PCIe 5.0 zo ingeburgerd dat sommige gebruikers wellicht niet eens weten dat hun moederbord het heeft. Toch zijn mainstream 5.0-drives tot nu toe niet gemeengoed. De 9100 Pro is duidelijk nog op een prijsniveau dat je bewust voor de nieuwste tech moet kiezen. Echter leert het verleden ons dat dit niveau geleidelijk daalt, en de snelheidswinst is groter dan deze meerprijs momenteel is.
Kortom, de Samsung 9100 Pro laat zien dat PCIe 5.0 volwassen wordt. Dat wil zeggen: bruikbaar, enigszins betaalbaar en bovenal zonder addertjes onder het gras.
Lees ook: Review: Samsung Galaxy Book4 Ultra — hoogwaardige laptop, hoge prijs