door: Bart Stofberg & Eelco Rouw
Nieuwe ontwikkelingen binnen het it-domein ontwrichten de markt. De technology push, de information push en de social push veranderen alles. Denken we, want het meeste moet nog komen. In deze serie kijken we vooruit, door om ons heen te kijken, want de toekomst is overal.
In zijn roman Flatland beschrijft Edwin Abbott een samenleving die leeft in het platte vlak. De hoofdpersoon is een vierkant die bezoek krijgt van een cirkel, die eigenlijk een bol blijkt te zijn. Dat leidt tot allemaal voor het vierkant onbegrijpelijke gebeurtenissen, die de bol natuurlijk allemaal veel beter begrijpt. Dat verhaal gaat veel meer over ons dan we denken. Wij leven natuurlijk helemaal in drie dimensies en we zien ook drie dimensies, maar we denken de hele dag in twee dimensies. Onze modellen, onze documenten en de beelden op onze computers, het gebeurt allemaal in twee dimensies. We denken, we ontwerpen en communiceren met elkaar altijd, overal en met zijn allen in Flatland.
Maar dat gaat veranderen. De derde dimensie komt eraan. Driedimensionale documenten bestaan niet, maar die derde dimensie meldt zich op anderen manieren.
3D graphics
Eelco denkt met weemoed terug aan de jaren negentig. Na zijn studie maakte hij een inhaalrace met zijn computer. Van een aftandse 286-computer die bij het aanzetten als een straaljager tekeer ging tot een soepele 486-computer waarop hij zijn eerste 3D grafische kaart aanschafte, een Rendition V2100. Wat nu de norm is voor elk zichzelf respecterend computerspelletje was toen met een hoop gedoe te realiseren. Spelletjes zoals Quake en Tomb Raider brachten een nieuwe dimensie aan bestaande spelconcepten. 3D-mogelijkheden die in de jaren negentig ondenkbaar waren, zijn inmiddels gemeengoed op mobiele telefoons. De spellen worden steeds mooier en gedetailleerder.
Grappig om je te realiseren is wel dat veel van de technieken die nu gebruikt worden al in de jaren zeventig bedacht waren. De computers zijn nu zo krachtig geworden dat deze technieken realtime gebruikt kunnen worden met 60 tot 100 beeldjes per seconde.
Virtual Reality
In de spellenwereld zoekt men naarstig naar ‘Total Immersion’, de complete onderdompeling in de driedimensionale virtuele wereld. Men maakt hierbij gebruik van een zogenaamde VR-helm en een dataglove (een slimme handschoen). Deze VR-helmen waren loodzwaar en je werd er zeeziek van als je er te lang gebruik van maakte, omdat er een vertraging was tussen het bewegen van je hoofd en de driedimensionale wereld. De ondersteunende techniek was nog niet krachtig en/of betaalbaar genoeg.
Net als 3D-kaarten van toen worden goede VR-helmen nu ook betaalbaar. In 2012 werd bekend dat er een betaalbare VR-helm aan het aankomen was, de Oculus Rift. Deze helm is niet alleen goedkoper dan wat er allemaal daarvoor bestond, maar ook veel beter. Nauwelijks vertraging wanneer je je hoofd beweegt en je volledige blikveld wordt gevuld met mooie driedimensionale graphics. Inmiddels hebben partijen als Google en Samsung ook hun eigen alternatieven bedacht en worden het mooie tijden voor mensen die ondergedompeld willen worden in hun eigen virtuele wereld.
Augmented Reality
Zo’n op zichzelf staande virtuele wereld is natuurlijk hartstikke leuk, maar wat zou het effect zijn als je die driedimensionale graphics zou projecteren op de echte wereld? Dan krijg je augmented reality, toegevoegde realiteit. Je telefoon wordt een soort loep waar je doorheen kunt kijken en waar je met pijltjes de weg wordt gewezen. Of een chirurg kijkt door zijn bril en ziet middels een driedimensionaal beeld waar hij moet snijden. Het moeilijkste van augmented reality is het correct projecteren van het driedimensionale beeld, zodat deze past in het gezichtsveld van de kijker.
Augmented reality neemt nog niet echt een vlucht, maar heeft mooie beloftes. Telefoons zijn krachtig genoeg om de juiste projectie te kunnen berekenen en mooie graphics te laten zien. En dan is het de kunst om daar de juiste toepassingen voor te vinden. Die zitten in de sprong van twee dimensies naar drie dimensies, van Flatland naar onze wereld. Niet alleen leven in 3D, maar ook denken in 3D. Waarom moeten handleidingen, modellen en onze denkprocessen 2D zijn? Als de ontwikkelingen zo doorgaan, zijn we straks in staat om zelf een klassieke auto te restaureren. De instructies zien we keurig door ons Google Glass, terwijl we druk met dopsleutels en schroevendraaiers in de weer zijn. De techniek is niet meer de beperkende factor, onze fantasie des temeer.
3D-printing
Bij 3D-graphics hebben we het nog steeds over virtuele dingen. Wat zou het mooi zijn als we die dingen die we digitaal bedenken ook ‘uit kunnen printen’. De derde dimensie manifesteert zich natuurlijk letterlijk in 3D-printing. Daarmee kunnen we oplossingen bedenken in de dimensie die we al kennen, dat is gemakkelijk. We kunnen enorm besparen op voorraadbeheer door benodigde spullen te printen in plaats van klaar te leggen. We kunnen maatwerk leveren in een standaardproces, we hebben tenslotte geen mallen meer nodig. We kunnen al voedsel printen en de tijd nadert dat we daadwerkelijk met behulp van stamcellen organen kunnen printen. De mogelijkheden zijn schier eindeloos.
Wie in de jaren 80 of 90 wel eens een wetenschappelijk tijdschrift las, kan zich waarschijnlijk wel de geribbelde glazige driedimensionale afdrukken herinneren van schedels en motoronderdelen. Deze techniek heet stereolithografie en bestaat nog steeds. Het kenmerk: een groot apparaat met een dure laser en dure vloeistof waarmee geprint wordt.
Een klein groepje enthousiastelingen begon in 2000 te werken aan een betaalbare 3D-printer, de Mendel. Deze Mendel maakt gebruik van een soort lijmpistool waarmee plastic wordt gesmolten en weer hard wordt. Door dit gesmolten plastic lijntje voor lijntje neer te leggen, kan er een driedimensionaal object gemaakt worden. Dit is nog steeds de basis voor driedimensionaal printen. Daarnaast worden andere technieken zoals CNC boren, lasercutten en laser sintering ook steeds beter bereikbaar en praktischer en kan men zelfs met een betaalbare beamer mooie skeletten uitprinten door middel van stereolithografie.
Nog even en we kunnen precies bepalen waar die geprinte materie welke eigenschappen heeft. Daar moet het goed kunnen geleiden, daar moet het harder of zachter zijn en daar moet het deze kleur hebben. Nog even en er kunnen al printplaten in de print worden aangebracht. De mogelijkheden van 3D-printing nemen met de dag toe.
Daar komt nog iets bij. Als iets digitaal is, kan het door een community open source worden verbeterd, vaak met spectaculaire gevolgen. Kijk maar naar de explosie van apps, programmeertalen en Wikipedia. Dat kan zo gemakkelijk omdat je op het digitale product van een ander eenvoudig kan voortbouwen. Met 3D-printing wordt van een fysiek object een digitaal beeld, de opdracht voor de 3D-printer, gemaakt. En dat maakt het kopiëren van materie ineens haalbaar. Door veranderingen aan te brengen in het digitale beeld, kun je een variant maken op een fysiek voorwerp. En dan zal de fysieke wereld een vergelijkbare creativiteitsgolf ondergaan als de digitale al heeft gedaan.
3D-scanning
Al dat geprint vraagt ook om dingen om te printen. Soms wil je die dus op de computer ontwerpen, maar het zou ook gemakkelijk zijn als je ze kunt inscannen. Ook hier hebben we weer te maken met een dure hobby, die door de vooruitgang van de techniek mogelijk wordt voor particulieren. De Kinect, welbekend van de spelletjescomputer van Microsoft, is een zeer capabele 3D-scanner. Nadat een paar hackers hadden ontdekt hoe ze dit apparaat ook zonder spelcomputer konden gebruiken, is het snel gegaan. Ook met goedkope lasers en een webcam kunnen mooie scans gemaakt worden.
Ongeveer twee jaar geleden werd via de crowdfundingsite ‘Kickstarter’ de Leap Motion aangeboden. Dit kleine apparaatje zet je neer achter je toetsenbord en deze fungeert vervolgens als een soort 3D-scanner voor je handen. Iedereen die ingetekend had voor dit apparaat droomde van scènes zoals in de film ‘Minority Report’ waar Tom Cruise met handgebaren een misdaad analyseert. Hoewel het apparaatje prima functioneerde, kwamen na een dag verscheidene negatieve reviews. Wat bleek? Het is stiekem erg vermoeiend om je handen in de lucht te bewegen en na een dagje wijzen en bewegen sloeg de spierpijn genadeloos toe.
De Leap Motion leek een stille dood te sterven, totdat iemand deze achterop een Oculus Rift plakte en daarmee de handen digitaliseerde en kon laten zien in de virtuele wereld. Zo blijkt de ene driedimensionale technologie de andere weer te kunnen versterken.
En het gaat maar door…
De derde dimensie is nog steeds volop in ontwikkeling. Doordat de technologie toegankelijk is geworden, zijn we niet afhankelijk van grote bedrijven om mooie dingen te doen in de derde dimensie, maar worden de mooiste dingen bedacht in knutselclubs (Makerspaces) en op zolderkamertjes. De ‘makerscene’ is een bloeiende community van mensen die elkaar inspireren en op een open manier ideeën met elkaar uitwisselen.
Bedenk dat veel van de driedimensionale initiatieven ontstaan zijn in deze maakplaatsen. Naast de makerspaces zijn er tegenwoordig ook zogenaamde ‘Fablabs’ (Fabrication Laboratories), waarin men tegen betaling gebruik kan maken van diverse 3D-printers en eigen spullen kan maken.
Ondertussen…
En wat zien we van al dit moois bij onze bedrijven? Eigenlijk verdacht weinig… Natuurlijk zijn er veel techniekbedrijven die de nodige dingen met ‘Computer Aided Design’ doen, maar de gemiddelde organisatie werkt en denkt nog steeds in twee dimensies. Blijkbaar kunnen bedrijfsprocessen prima in twee dimensies werken en werkt men nog steeds het liefst in fysieke typekamers met virtuele typemachines en virtueel papier.
Maar wat nou als?
De wereld om onze bedrijven heeft niet stilgestaan. De derde dimensie is in de afgelopen decennia ontwikkeld van een academische droom tot een portfolio van technieken, die een extra dimensie bieden.
Wil je als IT nou echt vooruitkomen, dan dagen wij (Bart en Eelco) jullie uit om de derde dimensie te omarmen en te kijken wat jullie zouden kunnen doen met deze dimensionele verrijking. Zou je gemakkelijker documenten kunnen vinden, bijvoorbeeld door je gebruikers door een virtuele archiefkast te laten lopen? Kun je een volkomen virtuele vergadering houden, alsof je samen aan tafel zit? Wat dacht je van driedimensionale visitekaartjes voor je klanten? Kun je hele nieuwe manieren verzinnen om klanten te helpen? Hoe zou je bedrijfsadministratie eruit zien in drie dimensies? Kun je informatie of zelfs big data op een heel andere manier in beeld brengen, door over je eigen databerg te lopen, zodat je vanaf het topje alles kan overzien? Kun je het eerstvolgende maandrapport als een 3D-printje overhandigen aan het team? Sleetje rijden van de dalende winst af? Kun je andere technologieën als robotisering en internet-of-things verrijken met 3D-toepassingen tot iets moois en nieuws? Hele nieuwe manieren vinden om samen te werken? Kun je repetitief assemblagewerk leuk maken door er een 3D-spelletje van te maken, met wedstrijdelement, zodat de productie omhoog gaat? Het nieuwe werken invoeren door mensen op een virtueel strand te laten werken?
Er zijn zoveel mogelijkheden om het onderscheidend vermogen of desnoods alleen maar de efficiëntie van jouw organisatie te verhogen. Creativiteit en ondernemerszin van technici kunnen precies het verschil maken.
De derde dimensie is een nieuwkomer en een blijvertje en de ontwikkelingen gaan hard. Ook op dit gebied ontstaan allemaal nieuwe bedrijfjes en (soms) bedrijven. Zoals de digitale wereld al ingrijpend en verstorend is veranderd, zo staat de fysieke wereld iets vergelijkbaars te wachten. Wanneer stappen jullie op deze rijdende trein?
De laatste
Dit was voorlopig het laatste artikel in de reeks die wij met veel plezier hebben geschreven. De technology push, de information push en de social push veranderen de wereld. Als organisatie zal je hoe dan ook steeds weer verrast worden door nieuwe ontwikkelingen. De vraag is alleen wat je doet als je verrast wordt. Ben je redelijk voorbereid op de verrassing, of word je er volledig door overrompeld? Vrees je de bedreiging of verheug je je op de kans? We zullen moeten experimenteren om de nieuwe wereld te leren begrijpen. We moeten leren leven met onzekerheid, omdat die niet meer verdwijnt. We moeten onze nieuwsgierigheid voeden en koesteren, want daar begint alle verbetering. We gaan een fantastische tijd tegemoet met onnoemelijk veel kansen. Maar wie dat liever heeft: we gaan een verschrikkelijke tijd tegemoet met allemaal onaangename verrassingen en bedreigingen. Ons vak heeft er nog nooit zo toe gedaan als nu. En voor wie dat in wil zien, is ons vak nog nooit zo leuk geweest als nu.
Wij (Bart en Eelco) hebben veel plezier gehad in het elkaar aansteken om technologie en organisatieverandering bij elkaar te brengen. Wij wensen jullie hetzelfde toe. Opdat jullie bedrijf later niet in één adem wordt genoemd met Kodak, Nokia, Enron, Free Record Shop, Merrill Lynch, Wedgwood, ECI, Fortis, Maison de Bonneterie, Halfords, DSB, Selexyz, Napster en Wild FM.
Over de auteurs
Bart Stofberg is organisatieveranderaar bij Quint Wellington Redwood
Eelco Rouw is lead architect bij NPO.
Lees ook deel 1 van Push Ups
Lees ook deel 2 van Push Ups
Lees ook deel 3 van Push Ups
